Συνεχίζοντας το αφιέρωμα στο πολιτικό προσανατολισμό της συγχρονης κεντροαριστεράς αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Αντονι Γκιντενς από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία
Του ΑΝΤΟΝΙ ΓΚΙΝΤΕΝΣ
Οποιος κατακτάει το κέντρο του εκλογικού σώματος νικάει, αλλά η προσπάθεια να κατακτήσουν το κέντρο οδηγεί τη δεξιά και την αριστερά να γίνονται όμοιες, ως το σημείο να μην μπορούν να αναγνωριστούν σε σχέση με τις παραδόσεις τους. Αυτή είναι η ουσία της μεγάλης έρευνας που δημοσίευσαν πρόσφατα οι «Financial Times», ξεκινώντας από μια παράξενη είδηση: μια ομάδα βουλευτών του βρετανικού Εργατικού Κόμματος συγκεντρώθηκαν, τον περασμένο μήνα, έξω από το κοινοβούλιο του Γουεστμίνστερ για να τραγουδήσουν την «Κόκκινη σημαία», τον ύμνο του κόμματός τους. Και για να ζητήσουν με αυτό τον τρόπο από τον πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν μια επιστροφή σε ένα πιο γνήσιο αριστερό πολιτικό πρόγραμμα, στον τύπο προγράμματος που ενταφίασε πριν από μια δεκαετία ο μπλερισμός.
*Το θέμα είναι σοβαρό και αξίζει να το σκεφτούμε. Ζούμε αληθινά σε μια εποχή στην οποία, εδώ στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και σε άλλες δυτικές χώρες, δεξιά και αριστερά έχουν γίνει όμοιες ή, έστω έχουν τις ίδιες θέσεις σε πολλά ζητήματα, συγκλίνοντας και οι δύο προς το κέντρο;
*Η δική μου απάντηση είναι ναι, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό είναι κακό. Τα προβλήματα λύνονται μόνο όταν υπάρχει μια γενική συναίνεση για τον προσδιορισμό τους και για τις λύσεις που πρέπει να υιοθετηθούν για την αντιμετώπισή τους. Αντίθετα, όσο περισσότερο πολωτικά διαιρεμένη είναι μια κοινωνία τόσο πιο δύσκολο είναι να επιλυθούν και τα προβλήματά της.
*Το λεγόμενο «τέλος της ιδεολογίας», για το οποίο γίνεται τόσος λόγος σήμερα, με ανησυχία από μέρους ορισμένων, είναι στην πραγματικότητα μια διαδικασία που άρχισε πριν από πολλά χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη σύγκλιση των μεγαλύτερων πολιτικών κομμάτων τους προς το κέντρο.
Από τότε γνώρισε επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις μέχρι που, με την Θάτσερ και τον Ρέιγκαν από τη μια μεριά και με τον Κλίντον και τον Μπλερ από την άλλη, επικράτησε οριστικά στις δύο τελευταίες δεκαετίες. Παράλληλα, οι βιομηχανικά αναπτυγμένες κοινωνίες γνώρισαν μιαν αύξηση της μετριοπαθούς περιοχής, δηλαδή του κέντρου.
Οποιο κόμμα θέλει να έχει επιτυχία οφείλει, επομένως, να κατακτήσει αυτή την περιοχή.
*Παρ' όλα αυτά, η σύγκλιση προς το κέντρο δεν σημαίνει κατά τη γνώμη μου ότι δεξιά και αριστερά δεν μπορούν πλέον να διακριθούν η μία από την άλλη.
Η αριστερά ή η κεντροαριστερά συνεχίζει να επιδιώκει στόχους κοινωνικής δικαιοσύνης, να υπερασπίζεται το κράτος πρόνοιας και το ρόλο του κράτους στην κατοχύρωσή του, να είναι πιο φιλελεύθερη σε ηθικά και κοινωνικά ζητήματα από όσο είναι η δεξιά, αν και οι διαφορές σε επιμέρους ζητήματα μερικές φορές περιορίζονται.
*Παραμένει, ωστόσο, μια θεμελιώδης διαφορά στη σύγχρονη πολιτική, έστω και αν τα κόμματα συγκλίνουν προς το κέντρο: η διαφορά ανάμεσα σε εκσυγχρονιστές και σε προσκολλημένους στην παράδοση.
Δεν κουράζομαι ποτέ να επαναλαμβάνω ότι η αριστερά οφείλει να διατηρεί για τον εαυτό της το πεδίο της συνεχούς ανανέωσης, αλλά υπάρχουν εκσυγχρονιστές και προσκολλημένοι στην παράδοση και στα δύο μέρη.
Και στην αριστερά υπάρχει εκείνος που προστατεύει ομάδες συμφερόντων, υπερασπίζεται τη διατήρηση του status quo, υιοθετεί μια στάση που τείνει να συντηρεί τα πράγματα όπως είναι, αντί να τα μετασχηματίζει και να τα προσαρμόζει στους καιρούς που αλλάζουν.
*Τι άλλο μπορεί και πρέπει να χαρακτηρίζει και να διαφοροποιεί τα σημερινά κόμματα της κεντροαριστεράς εκτός από αυτήν την προσπάθεια εκσυγχρονισμού;
Αναφέρω δύο σημαντικά θέματα:
-Οι βιομηχανικά αναπτυγμένες κοινωνίες έχουν φτάσει ένα επίπεδο ανισότητας, ένα υπερβολικά μεγάλο χάσμα πλούσιων και φτωχών. Ιδού το πρώτο θέμα συζήτησης.
-Και ένα δεύτερο είναι ότι χρειάζεται να κάνουμε περισσότερα για να ελέγξουμε έναν αχαλίνωτο καπιταλισμό, του οποίου οι συνέπειες μπορεί να βλάψουν ολόκληρη την κοινωνία.
*Η πάλη που άρχισαν πρόσφατα διάφορες χώρες εναντίον των «φορολογικών παραδείσων» είναι ένα καλό παράδειγμα των μεγαλύτερων ελέγχων που μπορεί και πρέπει να επιβληθούν στην καπιταλιστική αγορά παγκοσμίως.
*Προσοχή, ωστόσο! Με αυτό δεν θέλω να υποστηρίξω ότι ήρθε η ώρα για μιαν επιστροφή στην παλιά αριστερά του παρελθόντος, που ήταν εχθρός της αγοράς, του κέρδους και της επιχείρησης. Λέω μόνον ότι η φιλελεύθερη ώθηση που δόθηκε στην αγορά μπορεί να έχει αγγίξει τα όριά της, ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν νέες ανάγκες που θα εγκαινιάζουν μια νέα φάση.
*Συνεπώς, αν ήμουν ο ηγέτης ενός κόμματος της κεντροαριστεράς, θα δεχόμουν τα αιτήματα όποιου θέλει γνήσια να προτείνει μεγαλύτερη στράτευση στον αγώνα εναντίον της ανισότητας και εναντίον των υπερβολών του καπιταλισμού, υπό τον όρο ότι αυτός δεν θα υπερασπίζεται ομάδες συμφερόντων.
*Το θέμα είναι σοβαρό και αξίζει να το σκεφτούμε. Ζούμε αληθινά σε μια εποχή στην οποία, εδώ στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και σε άλλες δυτικές χώρες, δεξιά και αριστερά έχουν γίνει όμοιες ή, έστω έχουν τις ίδιες θέσεις σε πολλά ζητήματα, συγκλίνοντας και οι δύο προς το κέντρο;
*Η δική μου απάντηση είναι ναι, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό είναι κακό. Τα προβλήματα λύνονται μόνο όταν υπάρχει μια γενική συναίνεση για τον προσδιορισμό τους και για τις λύσεις που πρέπει να υιοθετηθούν για την αντιμετώπισή τους. Αντίθετα, όσο περισσότερο πολωτικά διαιρεμένη είναι μια κοινωνία τόσο πιο δύσκολο είναι να επιλυθούν και τα προβλήματά της.
*Το λεγόμενο «τέλος της ιδεολογίας», για το οποίο γίνεται τόσος λόγος σήμερα, με ανησυχία από μέρους ορισμένων, είναι στην πραγματικότητα μια διαδικασία που άρχισε πριν από πολλά χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη σύγκλιση των μεγαλύτερων πολιτικών κομμάτων τους προς το κέντρο.
Από τότε γνώρισε επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις μέχρι που, με την Θάτσερ και τον Ρέιγκαν από τη μια μεριά και με τον Κλίντον και τον Μπλερ από την άλλη, επικράτησε οριστικά στις δύο τελευταίες δεκαετίες. Παράλληλα, οι βιομηχανικά αναπτυγμένες κοινωνίες γνώρισαν μιαν αύξηση της μετριοπαθούς περιοχής, δηλαδή του κέντρου.
Οποιο κόμμα θέλει να έχει επιτυχία οφείλει, επομένως, να κατακτήσει αυτή την περιοχή.
*Παρ' όλα αυτά, η σύγκλιση προς το κέντρο δεν σημαίνει κατά τη γνώμη μου ότι δεξιά και αριστερά δεν μπορούν πλέον να διακριθούν η μία από την άλλη.
Η αριστερά ή η κεντροαριστερά συνεχίζει να επιδιώκει στόχους κοινωνικής δικαιοσύνης, να υπερασπίζεται το κράτος πρόνοιας και το ρόλο του κράτους στην κατοχύρωσή του, να είναι πιο φιλελεύθερη σε ηθικά και κοινωνικά ζητήματα από όσο είναι η δεξιά, αν και οι διαφορές σε επιμέρους ζητήματα μερικές φορές περιορίζονται.
*Παραμένει, ωστόσο, μια θεμελιώδης διαφορά στη σύγχρονη πολιτική, έστω και αν τα κόμματα συγκλίνουν προς το κέντρο: η διαφορά ανάμεσα σε εκσυγχρονιστές και σε προσκολλημένους στην παράδοση.
Δεν κουράζομαι ποτέ να επαναλαμβάνω ότι η αριστερά οφείλει να διατηρεί για τον εαυτό της το πεδίο της συνεχούς ανανέωσης, αλλά υπάρχουν εκσυγχρονιστές και προσκολλημένοι στην παράδοση και στα δύο μέρη.
Και στην αριστερά υπάρχει εκείνος που προστατεύει ομάδες συμφερόντων, υπερασπίζεται τη διατήρηση του status quo, υιοθετεί μια στάση που τείνει να συντηρεί τα πράγματα όπως είναι, αντί να τα μετασχηματίζει και να τα προσαρμόζει στους καιρούς που αλλάζουν.
*Τι άλλο μπορεί και πρέπει να χαρακτηρίζει και να διαφοροποιεί τα σημερινά κόμματα της κεντροαριστεράς εκτός από αυτήν την προσπάθεια εκσυγχρονισμού;
Αναφέρω δύο σημαντικά θέματα:
-Οι βιομηχανικά αναπτυγμένες κοινωνίες έχουν φτάσει ένα επίπεδο ανισότητας, ένα υπερβολικά μεγάλο χάσμα πλούσιων και φτωχών. Ιδού το πρώτο θέμα συζήτησης.
-Και ένα δεύτερο είναι ότι χρειάζεται να κάνουμε περισσότερα για να ελέγξουμε έναν αχαλίνωτο καπιταλισμό, του οποίου οι συνέπειες μπορεί να βλάψουν ολόκληρη την κοινωνία.
*Η πάλη που άρχισαν πρόσφατα διάφορες χώρες εναντίον των «φορολογικών παραδείσων» είναι ένα καλό παράδειγμα των μεγαλύτερων ελέγχων που μπορεί και πρέπει να επιβληθούν στην καπιταλιστική αγορά παγκοσμίως.
*Προσοχή, ωστόσο! Με αυτό δεν θέλω να υποστηρίξω ότι ήρθε η ώρα για μιαν επιστροφή στην παλιά αριστερά του παρελθόντος, που ήταν εχθρός της αγοράς, του κέρδους και της επιχείρησης. Λέω μόνον ότι η φιλελεύθερη ώθηση που δόθηκε στην αγορά μπορεί να έχει αγγίξει τα όριά της, ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν νέες ανάγκες που θα εγκαινιάζουν μια νέα φάση.
*Συνεπώς, αν ήμουν ο ηγέτης ενός κόμματος της κεντροαριστεράς, θα δεχόμουν τα αιτήματα όποιου θέλει γνήσια να προτείνει μεγαλύτερη στράτευση στον αγώνα εναντίον της ανισότητας και εναντίον των υπερβολών του καπιταλισμού, υπό τον όρο ότι αυτός δεν θα υπερασπίζεται ομάδες συμφερόντων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου