James Hughes - Για έναν δημοκρατικό μετανθρωπισμό

Από re-public.gr

Ο James Hughes αναλύει μια σοσιαλδημοκρατική εκδοχή του μετανθρωπισμού, τον ‘δημοκρατικό μετανθρωπισμό’, ως φυσικό προϊόν του Διαφωτισμού που πρεσβεύει την κοινωνική ισότητα και ως ενοποιό στοιχείο ανόμοιων σύγχρονων πολιτικών σχεδίων του Διαφωτισμού, όπου η γνωστική εξέλιξη και η ηλεκτρονική δημοκρατία καθιστούν δυνατή μια όλο και περισσότερο συμμετοχική και αποκεντρωμένη διακυβέρνηση.

---


Marc Roux: Με ποιο τρόπο ο όρος σας ‘Δημοκρατικός Διανθρωπισμός’ συνδέεται με τη δημοκρατία ως διαδικασία και τη δημοκρατία ως τελικό στόχο;


James Hughes: Όταν έγραψα το βιβλίο Citizen Cyborg το 2004, είχαμε μόλις αρχίσει να ορίζουμε μια ιδεολογική θέση για τις παραδοσιακές κοινωνικές δημοκρατικές αξίες, όπως και για τις μελλοντικές διανθρωπιστικές δυνατότητες, και την ονομάσαμε ‘δημοκρατικό διανθρωπισμό’. Στη συνέχεια, οι άνθρωποι εκείνου του χώρου υιοθέτησαν τον πιο κομψό όρο, ‘τεχνοπροοδευτικός’. Επιτρέψτε μου λοιπόν να απαντήσω πώς οι τεχνοπροοδευτικοί, και ιδίως εμείς που θεωρούμε ότι είμαστε, επίσης, διανθρωπιστές, βλέπουμε τη δημοκρατία.


Οι τεχνοπροοδευτικοί, και οι σοσιαλδημοκράτες γενικά, πιστεύουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ισχυρές εγγυήσεις πολιτικών ελευθεριών και δικαιωμάτων των μειονοτήτων, μια σχετικά ισότιμη κατανομή του πλούτου και της εξουσίας, ένα ισχυρό κράτος με υπευθυνότητα και διαφάνεια απέναντι στους πολίτες του, και μια διαδικασία διαβούλευσης και λήψης αποφάσεων ανοιχτή σε όλα τα ικανά άτομα. Είμαστε κριτικοί απέναντι στον τρόπο που η άνιση εξουσία στην κοινωνία, βασισμένη στο φύλο, τη φυλή, την τάξη, τη θρησκεία και τα λοιπά, διαστρεβλώνει τη δημοκρατική διαδικασία, και επιμένουμε ότι οι κρατικές υπηρεσίες είναι αναγκαίες και πρέπει να είναι ανεξάρτητες από εταιρικές και επιμέρους επιρροές.


Ως διανθρωπιστές, όμως, πιστεύουμε επίσης ότι οι δημοκρατικές κοινωνίες πρέπει να προσαρμόζονται στις αναδυόμενες τεχνολογίες. Οι αναδυόμενες τεχνολογίες που παρέχουν γενικά οφέλη, όπως οι αντιγηραντικές θεραπείες, πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα σε ό, τι αφορά στη χρηματοδότηση και να υπάρξει οικουμενική πρόσβαση σε αυτές, εφόσον αποδειχτούν ασφαλείς. Επιπροσθέτως των δημόσιων συντάξεων και της ασφάλισης για ανεργία και αναπηρία, χρειάζονται επίσης οικουμενικές εγγυήσεις για το βασικό εισόδημα, καθώς η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργούν αυξανόμενους αριθμούς ανθρώπων δομικά μη απασχολούμενων. Οι καταστροφικές απειλές κάποιων αναδυόμενων τεχνολογιών απαιτούν ισχυρή διεθνική ρύθμιση κι εκείνες που προέρχονται από τη φύση απαιτούν διεθνικές προληπτικές δράσεις και προετοιμασία. Οι τεχνοπροοδευτικοί πιστεύουν ότι ο ορισμός του ‘πολίτη’ θα πρέπει να επεκταθεί από τους ‘ενήλικους ανθρώπους’ στα ‘ικανά πρόσωπα’, από τη στιγμή που τα εξελιγμένα ζώα και οι έξυπνες μηχανές γίνονται μέρος της κοινωνίας. Και η πρακτική της ιθαγένειας θα χρειαστεί να αλλάξει καθώς η γνωστική εξέλιξη και η ηλεκτρονική δημοκρατία καθιστούν δυνατή μια όλο και περισσότερο συμμετοχική και αποκεντρωμένη διακυβέρνηση.


Κατά συνέπεια, το τεχνοπροοδευτικό όραμα μιας διανθρωπιστικής δημοκρατίας έχει να κάνει τόσο με τη διαδικασία όσο και με το αποτέλεσμα.


Marc Roux: Έχετε αναφερθεί εκτενώς στις πιθανές συγκλίσεις ανάμεσα στο Η+ και τις διάφορες πολιτισμικές και θρησκευτικές παραδόσεις. Το Η+, ως κίνημα, θα πρέπει να είναι οικουμενικό;


James Hughes: Ο διανθρωπισμός δεν είναι θρησκεία. Ο διανθρωπισμός προβάλλει ένα σχετικά ταπεινό αίτημα, ότι θα ήταν καλό να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνολογίες για να υπερβούμε τα παραδοσιακά όρια του ανθρώπινου σώματος και νου. Από κει κι ύστερα παραμένουν πολλά ερωτήματα για το σκοπό, το νόημα και το καλό, στα οποία ο διανθρωπισμός δεν μπορεί να απαντήσει. Πολλοί διανθρωπιστές βρίσκουν αυτές τις απαντήσεις στις κοσμικές φιλοσοφίες του Διαφωτισμού, όπως ο ωφελιμισμός ή η φιλοσοφία του Καντ, που δεν χρειάζονται θεούς ή θρησκείες. Άλλοι βρίσκουν τις απαντήσεις και εκπληρώνουν τις ψυχολογικές και πολιτισμικές ανάγκες τους μέσα από τις παραδοσιακές θρησκείες. Έχουμε, λοιπόν, διανθρωπιστές και τεχνοπροοδευτικούς που δεν είναι θρησκευόμενοι, όπως και άλλους από τα θρησκευτικά δόγματα όλου του κόσμου.


Πέραν τούτου, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές για υπερ-νοημοσύνη, αθανασία και κοσμική μηχανική οδηγούν κάποιους διανθρωπιστές στη δημιουργία νέων θρησκειών. Νομίζω ότι αυτές οι θρησκευτικές προσπάθειες πρέπει να απαντούν σε βασικά φιλοσοφικά ερωτήματα, όπως πώς και γιατί η οικουμένη πρέπει να ελέγχεται μηχανικά, απ’ τη στιγμή που θα έχουμε θεϊκές εξουσίες. Θα ήταν κακό να καταλήξουν οι άνθρωποι σε μια στατική, βλαστική κατάσταση, βυθισμένοι σε εκστατικές διασκεδάσεις, και εάν ναι, ποιο θα είναι το πρότυπο σωτηρίας, χάρης ή ιδανικής προσωπικότητας; Υποψιάζομαι ότι οι απαντήσεις θα επαναβεβαιώνουν τις θρησκευτικές συζητήσεις των τελευταίων χιλιάδων ετών, από τις οποίες μπορούμε ακόμη να μάθουμε πολλά.


Αλλά σε ό, τι αφορά την οικουμενικότητα, δεν πιστεύω σε οικουμενικές αξίες. Όλες οι αξίες αποτελούν προϊόν που σχετίζεται με την ιστορία και οι διανθρωπιστικές αξίες είναι προϊόν του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Οι διανθρωπιστικές προσδοκίες υπάρχουν στις πιο αρχαίες θρησκευτικές παραδόσεις μας, όταν οι μάγοι- ιερείς υπόσχονταν σοφία, υγεία και μακροβιότητα μέσα από τις τεχνολογίες της εποχής τους. Οι προσδοκίες αυτές έγιναν ‘διανθρωπιστικές’ όταν συνδυάστηκαν με τις ιδέες του Διαφωτισμού για πρόοδο, ελευθερία, ατομικισμό, ανθρωπισμό και επιστημονικό εμπειρισμό.


Οι αξίες του Διαφωτισμού, όπως και οι διανθρωπιστικές προσδοκίες για υπέρβαση της ανθρώπινης κατάστασης, υπάρχουν, με τη μια ή την άλλη μορφή, σε όλους τους πολιτισμούς του κόσμου. Ωστόσο, η αποκρυστάλλωσή τους στον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό υπήρξε μοναδικά ισχυρή και ιστορικά καίρια. Υπάρχουν ακόμη κοινωνίες όπου μόνο μια μειοψηφία έχει υιοθετήσει τις αξίες του Διαφωτισμού, και όπου η μίμησή τους στο μέλλον δεν είναι εγγυημένη. Οι ριζοσπαστικές μετα-ανθρώπινες κοινωνίες μπορεί να υιοθετήσουν νέες αξίες, για τις οποίες οι σημερινοί φιλελεύθεροι δημοκρατικοί διανθρωπιστές μπορεί να ένιωθαν απέχθεια. Το μόνο που μπορούμε να πούμε σήμερα για την οικουμενικότητα του διανθρωπισμού είναι αυτό με το οποίο πολλοί άνθρωποι συμφωνούν, ότι θα ήταν καλό τα άτομα να ελευθερώνονταν από το μόχθο, την αρρώστια, τα γηρατειά, την κατάθλιψη και την αναπηρία μέσα από την ελεύθερη χρήση της τεχνολογίας.


Marc Roux: Ακόμη κι αν το επιχείρημα για την οικουμενικότητα κάποιων Η+ θεμελιωδών αξιών είναι βάσιμο, θα λέγατε ότι ο ‘τεχνοπροοδευτισμός’ είναι, επίσης, οικουμενικά εφαρμόσιμος;


James Hughes: Ο τεχνοπροοδευτισμός σχετίζεται ακόμη περισσότερο με την ιστορία απ’ ό, τι ο διανθρωπισμός. Είναι προϊόν της μη-Ρομαντικής τάσης για κοινωνική ισότητα της σκέψης του Διαφωτισμού, όπως εκπροσωπείται από τους Diderot, Condorcet, Priestley, Paine και άλλους. Πολλοί άνθρωποι από πολλούς πολιτισμούς και θρησκείες έχουν ανταποκριθεί σε αυτά τα ιδανικά και έχουν αγωνιστεί γι’ αυτά, άρα δεν πιστεύω ότι είναι αμιγώς ευρωπαϊκά ή ότι περιορίζονται απ’ το χρόνο. Είναι, όμως, πιθανό οι πιο αυταρχικές ή θεοκρατικές αξίες να υπερισχύσουν στο τέλος, γι’ αυτό και χρειάζονται διαρκή υπεράσπιση.


Marc Roux: Με ποιο τρόπο οι τεχνολογίες Η+ μπορούν να ενθαρρύνουν την ανεκτικότητα και να μειώσουν τις σημερινές ανισότητες;


James Hughes: Οι νέες τεχνολογίες απλώς αλλάζουν το πεδίο στο οποίο αγωνιζόμαστε για τον Διαφωτισμό. Δεν κάνουν αναγκαστικά τη νίκη λιγότερο ή περισσότερο βέβαιη. Από τη μια πλευρά, οι αναδυόμενες τεχνολογίες γεννούν μια νέα μορφή ρατσισμού, τον ‘ανθρώπινο- ρατσισμό’. Βλέπουμε πολλούς βιοσυντηρητικούς, που αντιτίθενται όλοι τους στον ρατσισμό με βάση το χρώμα της επιδερμίδας, να χρησιμοποιούν ασυνείδητα ρατσιστική γλώσσα ενάντια στα εξελιγμένα ανθρώπινα πλάσματα και τους κλώνους. Οι εξελιγμένοι άνθρωποι θα πάρουν τις δουλειές των παιδιών μας. Θα μισούν τους κανονικούς ανθρώπους και θα προσπαθούν να μας ελέγχουν. Τα παιδιά τους θα υποφέρουν από τις εγωϊστικές πράξεις τους ( ακριβώς όπως τα παιδιά που είναι καρποί επιμιξίας), κι επομένως δεν θα τους επιτρέπεται να έχουν παιδιά. Θα έχουν διαφορετικές αξίες από τους ‘κανονικούς’ ανθρώπους.


Εάν, από την άλλη πλευρά, υπερασπιστούμε τη σοσιαλδημοκρατία και αγωνιστούμε για φιλελεύθερες αξίες και αλληλεγγύη, τότε οι τεχνολογίες θα μπορέσουν να μειώσουν την ανισότητα και να διευκολύνουν μια βαθύτερη κατανόηση μέσα από τις διαιρέσεις μας. Η άμεση από νου-σε νου επικοινωνία, για παράδειγμα, μπορεί να δημιουργήσει πολύ πιο βαθιά εμπάθεια για τις εμπειρίες και τους τρόπους σκέψης άλλων ανθρώπων. Η εξάλειψη γνωστικών και φυσικών αναπηριών θα επιτρέψει σε ανθρώπους, που προηγουμένως δεν μπορούσαν, να συμμετάσχουν στην κοινωνία. Οι τεχνολογίες δεν θα κάνουν την κοινωνία πιο ισότιμη ή ανεκτική, αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνολογίες για να γίνουμε πιο ισότιμοι και ανεκτικοί.


Marc Roux: Πώς μπορεί η δημόσια πολιτική να αντιμετωπίσει την αμηχανία του κοινού απέναντι στις τεχνολογίες Η+;


James Hughes: Υπάρχουν πολλές πηγές αντίθεσης στην ανάπτυξη των τεχνολογιών. Κάποιες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με δημόσια πολιτική, ενώ άλλες μπορούν. Η πεποίθηση ότι τα ανθρώπινα πλάσματα δημιουργήθηκαν από το Θεό για να έχουν ένα συγκεκριμένο είδος σώματος, σεξουαλικότητας, μέγιστης διάρκειας ζωής ή μυαλού, δεν είναι κάτι που η πολιτική και το ορθολογιστικό επιχείρημα μπορεί να αγγίξει. Είτε θα επιτρέψουμε σε αυτό το είδος προκατάληψης να ελέγξει τις ζωές μας, είτε δεν θα το επιτρέψουμε.


Υπάρχουν όμως δυο προβληματισμοί για την τεχνολογία στους οποίους πρέπει οπωσδήποτε να δώσουμε απάντηση: η ασφάλεια και η ισότητα. Οι άνθρωποι ορθά ανησυχούν ότι οι καπιταλιστές της ιατρικής θα προσπαθήσουν να αποκρύψουν τους κινδύνους και να προβάλουν τα οφέλη οποιουδήποτε πράγματος μπορεί να τους αποφέρει κέρδος. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε δημόσια χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας και ισχυρές ανεξάρτητες υπηρεσίες για δοκιμές και ρυθμίσεις.


Επίσης, οι άνθρωποι ανησυχούν δικαίως ότι η ανισότιμη πρόσβαση στις τεχνολογίες θα κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους. Αυτό μπορεί να ξεπεραστεί με προσπάθειες για τη διασφάλιση ευρύτερης πρόσβασης μέσα από μια οικουμενική ιατρική περίθαλψη, μεταφορά τεχνολογίας και επιδοτούμενη πρόσβαση.


Marc Roux: Υπάρχει κάποια δημοκρατική διαδικασία που να μπορεί να εγγυηθεί ότι οι τεχνολογίες Η+ δεν θα χρησιμοποιηθούν από τη βιομηχανία του μάρκετινγκ προκειμένου να ελεγχθούν πιο αποτελεσματικά οι οικονομικές συμπεριφορές και οι επιλογές των πολιτών;


James Hughes: Η γνωστική ελευθερία αποτελεί ήδη μέρος του δημοκρατικού αγώνα γύρω από θέματα όπως ο καπνός, ο ανοιχτός κώδικας, η διαφήμιση κι η ιδιωτικότητα. Οι χειρότερες πρακτικές μπορούν να απαγορευτούν απερίφραστα, όπως οποιαδήποτε απόπειρα εθισμού του καταναλωτή σε ένα προϊόν ή η άμεση διαφήμιση στα παιδιά. Αλλά οι ελεύθερες κοινωνίες πρέπει να επιτρέπουν τις απόπειρες πώλησης πραγμάτων ακόμη κι αν υπάρχει επιτυχής ψυχολογική εκμετάλλευση. Η ευθύνη μας είναι να διδάσκουμε τα παιδιά να είναι κριτικοί και συνειδητοποιημένοι καταναλωτές. Χρειάζομαι πραγματικά αυτά τα ρούχα, το μέικαπ ή τη χειρουργική, ή απλώς τα θέλω επειδή με έπεισαν ότι αν τα έχω θα είμαι πετυχημένη όπως αυτό το μοντέλο; Χρειάζομαι πραγματικά ένα γρήγορο αμάξι για να είμαι άντρας; Ο αυξανόμενος έλεγχος στο ίδιο μας το μυαλό και την ενημέρωση που λαμβάνομε θα μας δώσει περισσότερες δυνατότητες να ελευθερωθούμε από την εξωτερική εμπορική και πολιτική χειραγώγηση, όπως ακριβώς δημιουργεί νέους τρόπους χειραγώγησης των άλλων.


Marc Roux: Τι πιστεύετε για το σημερινό καθεστώς της βιοπολιτικής και, πιο συγκεκριμένα, του τεχνοπροοδευτισμού, στην Αμερική του Μπαράκ Ομπάμα;


James Hughes: Όλοι σχεδόν οι διανθρωπιστές ή τεχνοπροοδευτικοί ενθουσιάστηκαν που είδαν τον Τζορτζ Μπους να φεύγει και όλοι σχεδόν ελπίζουν στη διοίκηση Ομπάμα. Η επιρροή της Χριστιανικής Δεξιάς, της Big Oil και άλλων δεξιών ομάδων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έχει πολώσει την Αμερική ανάμεσα στους κοσμικούς, φιλελεύθερους, υπέρμαχους της επιστήμης Δημοκρατικούς και τους αντι-επιστημονικούς Ρεπουμπλικάνους. Μας υποσχέθηκαν και περιμένουμε μια ισχυρή δέσμευση για τη βασική επιστημονική έρευνα, όπως και μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν την ιατρική περίθαλψη, την πρόσβαση στο διαδίκτυο και άλλες τεχνολογίες περισσότερο οικουμενικές.


Στον πιο μικρό κόσμο της βιοπολιτικής, οι τεχνοπροοδευτικοί, ειδικότερα, κάνουν τεράστια άλματα. Οι φιλελεύθεροι βιοηθικιστές έχουν ανακαλύψει τον διανθρωπισμό και δηλώνουν ότι τάσσονται, σε γενικές γραμμές, υπέρ μιας φιλελεύθερης ρύθμισης της εξέλιξης. Οι σαφώς νέο-φιλελεύθεροι (ή, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ‘libertarian’), που είναι υπέρμαχοι του φονταμενταλισμού της ελεύθερης αγοράς, έχουν κάνει πίσω και η Χριστιανική Δεξιά βρίσκεται σε σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Η Παγκόσμια Διανθρωπιστική Ένωση μετονομάστηκε σε Humanity+ και αναπτύσσεται γρήγορα, όπως και οι σχετικές οργανώσεις που εργάζονται για την αντιγήρανση, τη νανοτεχνολογία και τη βιοπολιτική. Είμαστε, λοιπόν, πολύ αισιόδοξοι.